یبوست دفع تاخیری همراه با کاهش تعداد دفعات اجابت مزاج و تغییر در شکل مدفوع (سفت شدن آن) است که در مواردی با اختلال در دفع و درد و ناراحتی و احساس عدم تخلیه همراه است. اگر این فرایند بیشتر از ۲ هفته به طول انجامد و در حدی باشد که باعث اذیت شدن بیمار گردد، فرد دچار یبوست مزمن شده است.
یبوست به دلیل عوارض و بیماری‌هایی که می‌تواند ایجاد کند بسیار حائز اهمیت است و باید با توجه والدین، به سرعت در کودک تشخیص داده شود تا بتواند مراحل درمان را طی کند و او را از ناهنجاری‌های دیگر مصون نگه دارد. در کودکان اغلب یک واقعه حاد مقدمه سیر یبوست مزمن است. واقعه حاد ممکن است بر اثر تغییر رژیم غذایی رخ دهد؛ تغییر از شیر مادر به شیر گاو، یا آلرژی به شیر گاو، و در کودکان بزرگ‌تر تغییر محتوای کربوهیدرات و پروتئین رژیم غذایی می‌تواند زمینه ساز این عارضه باشد.
یبوست دو نوع است:
۱. یبوست فانکشنال یا عملکردی یا ایدیو پاتیک که ناشی از نگه داشتن مدفوع توسط کودک است. در نوپایان آموزش زودرس اجباری و نامناسب می‌تواند الگوی احتباس مدفوع و در نتیجه یبوست عملکردی را ایجاد کند. در کودکان بزرگ‌تر با ورود به موقعیتی مانند مدرسه که دفع را مشکل می‌کند، ایجاد می‌شود.
۲. انواع ثانویه یا ارگانیک که بر اساس فعل و انفعالات بدن به صورت طبیعی اتفاق می‌افتد. یبوست عملکردی باید بر اساس شرح حال و معاینه بالینی از نوع دوم افتراق داده شود. یبوست عملکردی در دوران نوزادی وجود ندارد ولی انواع ثانویه می‌تواند از همان اوایل تولد مشخص شود.
در معاینه فیزیکی بیمار می‌توان مدفوع حجیمی در ناحیه بالای پوبیس لمس کرد. همچنین کودکان ممکن است به علت کثیف کردن لباس زیر توسط والدین با شک به اسهال به پزشک مراجعه کنند. یبوست مزمن به علت فشار روی گردن مثانه می‌تواند باعث عفونت ادراری مکرر شود. بنابراین خیلی مهم است که این نوع یبوست از انواع ارگانیگ یا ثانویه مانند بیماری هیرشپرونگ، اختلالات نخاعی و کم کاری تیروئید و ناهنجاری‌های اسفنگتر آنال تمییز داده شود. در این نوع یبوست کودکان بی‌اختیاری مدفوع در مکان‌های نامناسب حداقل یک بار در ماه برای ۳ ماه متوالی دارند.
علایم بالینی
مجموعه رفتارها و نشانه‌هایی در کودک وجود دارد که والدین از طریق آنها می‌توانند به نگه داشتن مدفوع در کودکشان پی ببرند. از جمله رفتارهای تیپیک، شامل انقباض عضلات گلوتئال با سفت کردن ساق پاها در حالت خوابیده، محکم نگه داشتن مبل در حالت ایستاده، چمباتمه زدن آرام و بی‌حرکت در گوشه‌ها و انتظار برای رفع احساس دفع. تا زمانی که رکتوم با محتویات خود تطابق پیدا کند و نیاز به دفع برطرف شود. در یبوست فانکشنال بی‌اختیاری روزانه شایع است و بعضی از کودکان شرح حال خون در مدفوع را که با دفع زیاد مشاهده شده را دارند.
به طور کلی وجود علائم زیر نشان‌دهنده یبوست در کودکان است:
خودداری کردن از اجابت مزاج به موقع و نگه داشتن مدفوع، بدین معنی که کودک از اجابت مزاج و دفع مدفوع طفره می‌رود زیرا از لگن می‌ترسد و یا اینکه دوست ندارد در بعضی جاها مانند مدرسه و یا مهدکودک و… به دستشویی برود و یا شاید به علت داشتن درد به هنگام اجابت مزاج و ترس از تکرار این تجربه دردناک، حاضر نیست که اجابت مزاج انجام دهد.
یکی دیگر از دلایل نگه داشتن مدفوع در کودکان این است که رژیم غذایی کودک به اندازه کافی از مواد غذایی فیبردار برخوردار نیست و یا مایعات به اندازه کافی در رژیم غذایی او گنجانده نشده و یا هر دوی این موارد. مصرف برخی از داروها دلیل دیگری برای نگه داشتن مدفوع است. (اثرات جانبی آنها ایجاد یبوست است)
پس از مراجعه والدین و کودکان به پزشک راه‌های مختلف درمانی به آنها داده می‌شود که شامل آموزش بیمار، رفع تجمع مدفوع و نرم کردن مدفوع است. اما برای درمان این عارضه نیاز به صبوری و آرامش است، والدین باید بدانند که کثیف کردن لباس زیر ناشی از بی اختیاری سر ریزی یا از دست دادن حس طبیعی کودک است و یک عمل ارادی نیست تا او آن را کنترل کند. بنابراین باید به کودک فرصت دهند تا به تدریج از این عارضه رهایی یابد.
اصولا روش‌هایی که برای حل این مشکل توسط پزشک به والدین یا کودکان ارائه می‌شود، شامل:
در نظر داشته باشید در موارد مقاوم به درمان، احتمالا دلایل دیگری نیز در مساله دخیل هستند که در این صورت مداخلات روانپزشکی لازم می‌شود تا ریشه‌های این اختلال در کودک شناسایی شود.
شما چه راهکاری برای درمان یبوست کودکان دارید؟ تجربه و دیدگاه خود را با ما از طریق بخش نظرات در پایین همین صفحه به اشتراک بگذارید:
رشد ذهنی جنبه مهمی از رشد است که توانایی‌های ذهنی مختلف را تحت تأثیر قرار…
بازی شناختی انواعی از بازی‌ها است که با توجه به ویژگی‌ها وخصوصیاتی که دارند، بسیار…
تب کودک یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها در سنین کودکی و خردسالی است. اگر شما هم…
دانستن علت جیغ زدن کودک یکی از دغدغه‌های اساسی والدین است، زیرا با دانستن علت…
پرخاشگری کودک یکی از اختلالات رفتاری شایع در جامعه است. به عنوان یک دانشجوی روانشناسی…
انتخاب مهد کودک مناسب یکی از دغدغه‌های اصلی والدین امروزی است. مادر باربد نیز در…