پرورش مهارت گفتاری کودک: چه کمکی می توانید انجام دهید؟

توانایی گفتار کودک و سخنگویی کودک رشد سریعی دارد. از گذشته های دور، مادران همواره ترفند های مختلفی را برای برقراری ارتباط با کودک خود و تقویت گفتار کودک به کار گرفته اند. صدا درآوردن  با زبان و دهان، تق تق کردن، صدا های بوسه، به صدا درآوردن لب ها، بشکن زدن و هر گونه صدایی که ایجاد ارتباط را دریابد، برای مادر و کودکان تجربه ی دلپذیر و دلپذیری است.

 سرعت رشد زبان و کسب مهارت های سخنگویی چنان سریع است که از یک لغت در یک سالگی به پنجاه لغت در ۱٫۵ سالگی (البته برای اکثر کودکان) افزایش می یابد. از این پس، با توجه به مشاهده، شنیدن حرف های دیگران و تقلید از آن ها، تشویق و بازی های مختلف و داشتن الگوهای درست کلامی، خزانه ی لغات کودک افزایش چشمگیری پیدا می کند. در این مطلب به نقش والدین به پرورش مهارت گفتاری و کلامی کودکان می پردازیم:

تحریک کودک به حرف زدن

پرسش درباره فعالیت ها و وقایع روزمره روش خوبی برای تشویق کودک به صحبت کردن است. هنگامی که فرزندتان درباره وقایع روزمره با شما صحبت می کند نه تنها  برای ساختن  جملات  تلاش می کند بلکه گنجینه لغات خود را نیز غنی تر می سازد و یاد می گیرد جملات را به صورت منطقی سازماندهی کند. ممکن است فرزند تان بخواهد فقط  در مورد لحظات خاصی از روز برای شما حرف بزند مثل دعوایی که با دوستش داشته یا شامی که با پدر بزرگ خورده. تعریف کردن درباره ی وقایع روزانه مهارت مهمی است که به تدریج بدست می آید:

• حدود 2 سالگی: کوچولوی شما شروع به تعریف کردن یک اتفاق به صورت خیلی ساده می کند، به خصوص درباره چیزی که روی او تاثیر گذاشته مثلا می گوید: ” آیدین تف کرد! کار بد کرد.”
• حدود 3 سالگی: کودک می تواند درباره چند تا از وقایع واضح تر حرف بزند. با اینحال هنوز نمی تواند اتفاقات را به ترتیب صحیحی که رخ داده تعریف کند.
• حدود 4 سالگی: فرزند شما می تواند موضوعی که در مورد آن حرف می زند را  بهتر از قبل سازماندهی کند مثلا می گوید: “اول غذا خوردیم بعد توی حیاط بازی کردیم.”
• بین 4 تا 5 سالگی: کودک می تواند وقایع روزانه را به ترتیب درست و واقعی تعریف کند.

ما چکار می توانیم انجام دهیم؟

چند ایده برای کمک به کودک برای تعریف کردن وقایع روزانه :

• وقتی در مدت غیبت خود فرزندتان را به کسی می سپارید از او بخواهید لحظات مهم روز را برای شما تعریف کند به این ترتیب کار برای  گفتگو یا پرسش درمورد کارهایی که کودک در طول روز انجام داده راحت تر می شود.
• سوالاتی از کودک بپرسید که انتخاب جواب دادن داشته باشد مثلا: “امروز با دیانا بازی کردی یا با آرش؟”
• با طرح پرسش های دقیق از او سوال کنید مثلا: به جای فقط پرسیدن “چکار کردی” بپرسید “با کی کتاب خوندی؟”

از 1 تا 3 سالگی :

• هنگامی که با فرزند خود عروسک بازی می کنید فعالیت های روزانه را به ترتیبی که کودک عادت به انجام آن دارد  تقلید کنید و در مورد آن صحبت کنید مثل غذا خوردن، حمام کردن، لباس پوشیدن و… . مثلا : ” حالا خرسی از خواب بیدار شده و می خواد بره دست و صورتشو بشوره ” و حرکات بیدار شدن را آنطور که مورد نظرتان است انجام دهید.
• همراه فرزند خود کتاب هایی که فعالیت های روزانه را به تصویر کشیده اند نگاه کنید، برای شروع خودتان وقایعی که در تصاویر می بینید را توصیف کنید و روی “بعد” تاکید کنید مثل: “پسرک شروع به مسواک زدن کرد و بعد خوابید.” سپس اگر کودک آمادگی دارد بذارید کودک آنچه در تصاویر می بیند را توضیح دهد.

​از 3 سالگی به بعد :

• سعی کنید با فرزند خود بخشی از وقایع که هر روز انجام می شود را تدوین کنید مثلا : ” تو از خواب بیدار شدی، نان و پنیر خوردی، و بعد چی شد؟ “
• از فرزند خود در طول روز  و در حال انجام فعالیت های منظم روزانه عکس بگیرید بعد سعی کنید از طریق بازی عکس ها را به ترتیب فعالیت کنار هم قرار دهید و آنچه را می بینید تعریف کنید. به این ترتیب کودک مفهوم “دنبال هم قرار گرفتن” را می فهمد.
• زمانی که کودک معنی ” چه کاری را دوست داری انجام دهی ” را متوجه می شود، از او بپرسید کدام فعالیت روزانه را ترجیح می دهد بعد از فعالیت های روزانه خود تان برایش تعریف کنید. اگر می بینید فرزندتان برای تعریف کردن مشکل دارد خودتان شروع کنید تا به او الگو دهید.
• زمانی که فرزندتان مفهوم شوخی را متوجه می شود برایش چیزهایی برای خندیدن تعریف کنید چون او هم تشویق به تعریف کردن می شود.

یک بازی برای تقویت مهارت های یادگیری و گفتار کودک

در اینجا از طراحی و به کارگیری نوعی بازی آموزشی کودکانه برای تقویت گفتار کودک صحبت می کنیم. مادران به راحتی و در فرصت مناسب می توانند این بازی را با کودکان خود اجرا کنند و از همان سال های اول، با اطمینان به رشد کلامی کودک خود یاری برسانند. در این بازی موارد زیر در رشد کودک اتفاق می افتد

• رشد و بهبود (سخنگویی و وضوح و شفافیت کلام)
• رشد و توسعه زبانی
• مهارت های شنیداری

مواد و وسایل لازم

دو برگ کاغذ یا رول خالی (مقوایی) دستمال توالت یا یک برگ کاغذ لوله شده که از وسط تا شده باشد.

خودکار یا مداد در رنگ های گوناگون، که نوک آن ها حاوی مواد سمی نباشد.

شیوه کار

۱. با استفاده از خودکار یا مدادها لوله های کاغذی یا رول مقوایی را رنگ آمیزی کنید و تزیین کنید تا جذاب و رنگارنگ و شاد به نظر برسند. در این فرایند می توانید از کمک هر چند ناچیز کودکتان بهره ببرید.

۲. یکی از لوله های مقوایی را جلوی دهان خود بگیرید و با استفاده ازآن با کودک صحبت کنید. صدای شما با استفاده از لوله ها تقویت خواهد شد.

۳. لوله ی دیگر را به کودکتان بدهید تا از شما تقلید کند، سعی کنید چنان چه برای شروع کار به کمک شما نیاز دارد، لوله را جلوی دهانش نگه دارید و تشویقش کنید تا ایجاد صدا کند و حرف بزند.

۴. از لوله های مقوایی برای ایجاد صداهای مختلف استفاده کنید و به کودک نیز جسارت دهید تا او هم تقلید کند.

لوله را می توانید به شکل قیف و یا مخروط نیز درآورید. از لوله های مقوایی نیز می توانید برای تولید صدا استفاده کنید.

نکته ایمنی

با توجه به اینکه کودک لوله ها را به دهان می برد، سعی کنید برای تزیین آن ها از خودکارهای با مواد غیرسمی استفاده کنید. اطمینان حاصل کنید که لبه ی لوله ها نیز صاف و هموار باشد تا به کودک آسیبی نرسد.

منبع: j’apprends a parler