حساسیت هایی که برای اسباب بازی باید داشته باشیم (گفتگو)

خانم دکتر! اصلا چرا باید در خرید اسباب ‏بازی‏ برای بچه ‏ها حساسیت به خرج داد و دقت کرد؟ مگر اسباب‏ بازی‏ هم در تربیت و شکل‌گیری شخصیت ما نقش دارد؟

بله، به طور کلی بازی نقش مهمی ‏در بروز و نشان دادن احساسات، ارتباط با دیگران و شکل‌گیری شخصیت کودک دارد. انتخاب اسباب‏ بازی هم یک بخش مهم در بازی است. لازم است که انتخاب و خرید اسباب ‏بازی‏ با هدف انجام شود. مثلا برخی اسباب بازی‏ها در تقویت قدرت تمرکز و توجه موثرند. بعضی خلاقیت و قدرت فکری بچه ‏ها را بالا می‏برند. بعضی اطلاعات عمومی ‏بچه ‏ها را بیشتر می‏کنند و برخی موجب تقویت مهارت‏های حرکتی می‏شوند. گاهی هم ممکن است هدف خرید اسباب‏ بازی‏ لذت بردن و شاد بودن بچه‏ ها باشد. به هر حال، انتخاب اسباب ‏بازی‏ مناسب موجب پرورش خلاقیت و افزایش توانایی‏های کودک و گسترش ارتباط او با دیگران و آماده‌سازی او برای نقش‌های واقعی‌اش در زندگی آینده می‏شود. مثلا وقتی برای یک دختربچه عروسک می‏خریم او را به طرف پذیرفتن نقش‌های متناسب با جنسیتش راهنمایی می‌کنیم. او در بازی با عروسک خود رفتار بزرگ‌ترها را تقلید می‏کند، می‏گوید عروسکم سردش شد، گرسنه شد یا خوابش می‏آید، باید به او شیر بدهم یا او را بخوابانم. او در این بازی به نوعی نقش مادری را تجربه می‏کند، نقشی که او قرار است در آینده در زندگی واقعی ایفا کند.

پس اسباب‌بازی را باید متناسب با جنسیت کودک انتخاب کرد؟

بله، ما برای یک پسربچه عروسک نمی‏خریم چون نمی‏خواهیم در آینده مردی شود که نقش مادری را ایفا کند. او قرار است در آینده پدر شود و حتی اگر ببینیم که یک پسربچه به اسباب‏ بازی‏‏های دخترانه، بازی با دختران یا پوشیدن لباس‌های دخترانه علاقه نشان می‌دهد، باید در وضعیت او دقت و توجه بیشتری کنیم.

یعنی باز هم می‏رسیم به این نکته که در خرید اسباب‏ بازی‏ باید به جنبه‏ های آموزشی توجه کرد؟

بهتر است این‌طور باشد و خرید اسباب‏ بازی‏‏هایی که هیچ جنبه آموزشی ندارند، به تخلیه هیجانات کودک کمک نمی‏کنند و موجب ارتباط او با دیگران نمی‏شوند، محدود شود.

محدود شود؟ یعنی بعضی وقت‏ها اشکال ندارد؟

بله، اگر کودکی این نوع اسباب‏بازی‏ها را اصلا نداشته باشد و همیشه در حسرت تجربه یکی از آنها بماند، ممکن است مشکلاتی به وجود بیاید. مثلا ماشین کنترلی را درنظر بگیرید. این اسباب‏ بازی خیلی به تقویت خلاقیت کودک کمک نمی‏کند و جنبه آموزشی چندانی ندارد اما اگر بچه این اسباب‏ بازی‏ را نداشته باشد، ممکن است با خودش فکر کند که چرا دیگران دارند و او ندارد و یا دلش بخواهد بداند ماشین کنترلی چه‌طور کار می‏کند.

چه اسباب‏ بازی‏هایی برای چه سنی مناسب است؟

دسته‌بندی مشخصی وجود ندارد اما تا 2 سالگی باید بیشتر از اسباب‏ بازی‏‏هایی استفاده ‏شود که تحریک حسی و حرکتی برای بچه‏ ها ایجاد کند. مثلا جغجغه موجب تحریک سیستم شنوایی کودک می‏شود یا اسباب بازی‏‏های رنگی که بالای تخت کودک نصب می‏شود، قدرت بینایی کودک را تحریک می‏کند. اما در عین حال باید امن باشد. امن یعنی این که تیز و برنده نباشد و رنگ و جنسش طوری باشد که آسیب‏های فیزیکی و مسمومیت ایجاد نکند.

و بعد از دو سالگی چه‌طور؟

از دو سال به بالا اسباب‏ بازی‏‏هایی بهترند که در تقویت خلاقیت، مهارت حل مساله و تمرین برای ایفای نقش‌های دوران بزرگسالی نقش داشته باشند؛ مثلا خرید لگو یا ساختنی ها می تواند برای آنها مهم باشد. البته پدر و مادر وقتی می‏بینند کودک نمی‏تواند با این اسباب‏ بازی‏‏ها کار کند، نباید خودشان این کار را انجام دهند. باید نظارت کنند تا او خودش با این اسباب ‏بازی‏‏ها کار کند.

مطلب پیشنهادی: اسباب بازی مناسب سن کودکان (1)

ولی این روزها تنوع اسباب‏ بازی‏‏ها خیلی زیاد شده! آیا درست است که برای بچه‌هایمان اسباب‏ بازی‏‏های متنوع بخریم و اتاقش را با اسباب‏ بازی پر کنیم؟

نه، منظورم این نبود. اگر این کار را بکنید که دیگر کودک فرصت کافی برای بازی با اسباب‏ بازی‏هایش را ندارد و راه استفاده از آنها را یاد نمی‏گیرد. خرید اسباب‏ بازی‏ برای کودک باید جنبه تشویقی داشته باشد. بچه باید برای رسیدن به خواسته‏ هایش کمی تلاش کند و صبر و انتظار بکشد. اگر ببیند که همیشه همه چیز برایش به راحتی و بدون هیچ تلاش و کوششی فراهم می‏شود، در آینده همین انتظار را خواهد داشت.

گاهی وقتی بچه‌ها یک اسباب‏ بازی‏ را در ویترین مغازه می‏ بینند، به اصرار از ما می‏خواهند آن اسباب‏ بازی‏ را بخریم. در این‌مواقع باید چه‌طور با کودک برخورد کرد؟

چه در مورد خرید اسباب‏ بازی‏ و چه در موارد دیگر اصل کلی این است که اگر خواسته کودک منطقی بود و ما تشخیص دادیم که نیاز دارد برایش می‏خریم اما اگر دیدیم چیزی را می‏خواهد که مانند همان را دارد یا به تشخیص ما خواسته‌اش غیرمنطقی است، آن وقت باید به او بی‌توجهی کنیم.

توصیه آخر

والدین برای بازی با بچه‏ ها وقت بگذارند و در بازی با آنها شریک شوند و طوری بازی کنند که انگار خودشان هم بچه هستند. این کار موجب می‏شود ارتباط بین والدین و کودک تقویت شود و در موقع لزوم کودک از والدین حرف‏شنوی داشته باشد.