تنبیه، عصبانیت و قهر ابزارهایی است که در چنین مواقعی پدر و مادرها به آن دست می زنند اما باید توجه داشت که برای پیدا کردن راه حل مشکل، پیش از هر چیز شناسایی دلایل وقوع آن ضروری است.
آیا می‌دانید کارهای شما، حرف‌های‌تان یا بیان نظر مثبت‌تان در مورد یک عمل یا رفتار، از نظر بچه‌ها دارای اهمیت بسیاری است. اگر نمی‌دانید، پس در تربیت فرزندتان با مشکل مواجه خواهید شد. مجسم کنید موقع خوردن غذا با همسرتان شوخی کرده و آب ته لیوان را به طرفش پاشیده‌اید، اگر کودک‌تان سر میز نشسته باشد، از رفتار شما فقط یک نتیجه خواهد گرفت: «من هم باید آب بپاشم چون این کار، پدر و مادرم را خوشحال می‌کند». اما وقتی او آب لیوان را روی‌تان خالی کند، با واکنش عصبی شما روبه‌رو خواهد شد! کودک از درک علت این عصبانیت عاجز است.
عین آنچه ذکر شد در مورد کلمه‌ها هم صدق می‌کند. شما فرد بزرگسالی هستید یا حق دارید موقع خشم برخی الفاظ زشت را به کار ببرید، اما تکرار همین تعابیر از طرف کودکی که آنها را از شما شنیده، رویدادی منفی قلمداد می‌شود. به یاد داشته باشید بچه‌ها مثل آیینه یا هر وسیله بازتاب دهنده دیگری عمل می‌کنند.
بسیار خب! حق با شماست! شما شخص دقیقی هستید و هیچ حرف رکیکی به کار نبرده‌اید. روزی فرزندتان از کلمه‌ای استفاده می‌کند که در ردیف فحش‌ها قرار دارد. پیش از هر چیز باید به این نکته توجه کنید که آیا کودک‌تان معنی این واژه را می‌دانسته یا نه. به احتمال زیاد او به معنای آنچه گفته واقف نیست. ممکن است خیلی ساده آن را در تلویزیون، حین تماشای فیلم و سریال یا از یک ترانه شنیده باشد.
حتی ممکن است درک کرده باشد که آن کلمه لفظی است که موقع عصبانیت به کار می‌رود اما معنی‌اش را نداند. شاید اگر شما با فرض اطلاع او از معنای واژه مورد بحث، واکنشی تند و عصبی نشان دهید، یا او را به خاطر این رفتار خجالت‌زده کنید، دیگر این تعبیر را در مقابل شما تکرار نکند اما دلیل نامناسب بودن کاربرد آن واژه برای او نامشخص خواهد ماند. در چنان شرایطی احتمال دارد وی در غیاب والدین باز هم به استفاده از آن کلمه مبادرت ورزد؛ پس بهتر است به فرزندانمان بیاموزیم که به جای نشان دادن عصبانیت یا نارضایتی‌شان با الفاظ رکیک، احساسات‌شان را به شیوه‌هایی دیگر بروز داده یا منتقل سازند.
کلمه‌هایی که برای بیان خشم و نارضایتی خود به کار برده یا با هدف تحقیر طرف مقابل بر زبان جاری می‌سازیم، عصبانیت مخاطب را نیز به همراه می‌آورد. موقع خشم معمولا از نفرین هم استفاده می‌شود و نفرین‌ها به طور عام آرزوهایی هستند که بر تضرر طرف مقابل دلالت دارند. کاربرد نفرین چنان بین بزرگ‌ترها رایج است که نمی‌توان تکرار آنها توسط کودکان را اتفاقی غریب دانست.
آخرین گونه فحش‌ها، واژه‌هایی هستند که شخصیت طرف مقابل را نشانه می‌رود. این الفاظ به طور عام یا به نقصان هوش و درک و نقصان دیگر توانایی‌ها یا اندام مخاطب دلالت دارند یا در قالب استفاده از اسامی حیوانات بیان می‌شوند. بزرگسالانی که مدعی هستند از فحش استفاده نمی‌کنند هم گاه به صورت مرتب از گروه اخیر فحش‌ها بهره می‌برند. بیشتر فحش‌هایی که پدر و مادرها حین عصبانیت خطاب به فرزندشان می‌گویند و در صورت کاربرد آن تعابیر از طرف کودک به شدت ناراحت می‌شوند در گروه مذکور قرار می‌گیرد.
گاه ممکن است با نمونه‌های دیگری روبه‌رو شویم؛ مثلا شاید کودکی که از توجه کافی اطرافیان برخوردار نبوده، بخواهد با برخی رفتارهای منفی توجه بزرگ‌ترها را به سوی خوب جلب کند. حتی ممکن است این قبیل رفتارها با هدف ایجاد شوک در اطرافیان صورت گرفته باشد. البته بیشتر فحش‌ها از طرف کودکان و نوجوانان با هدف اثبات بزرگ‌تر‌شدن، نشان دادن ورود به دنیای بزرگسالان و یادآوری استقلال بیان می‌شود زیرا آنان پیش‌تر از بزرگ‌ترها آموخته‌اند که کاربرد فحش یکی از ویژگی‌های دنیای بزرگسالان به حساب می‌آید.
انطباق با جمع دوستان و جلب موافقت آنها نسبت به حضور در آن حلقه نیز می‌تواند جزو دلایل استفاده از فحش باشد. در هر حال الفاظ رکیک یا نامناسب، معمولا هنگام خشم و مواقع مختل‌شدن روند عادی امور یا موقع برخورد با یک شرایط ناخوشایند مورد استفاده قرار می‌گیرند. در واقع کودکان در بخشی از دوره کودکی و نیز نوجوانان از ممنوعیت کاربرد آن تعابیر مطلع هستند اما از بر زبان جاری شدن‌شان ممانعتی به عمل نمی‌آورند. اگر از ابتدا به آنها یاد داده می‌شد که چطور احساسات خود را در چنان مواقعی بدون استفاده از فحش بیان کنند، دیگر نباید – به دلیلی که ذکر آن گذشت- از فحش استفاده نمی‌کردند.
بیان فحش توسط کودکان اتفاق خوبی نیست و پدر و مادرها بایستی نسبت به تغییر دادن اینگونه رفتار در فرزندشان همت کنند. نخستین گام برای انجام این کار هم می‌تواند حذف فحش از گفت‌وگوی روزمره خودشان باشد. بچه‌ها از محیط منزل، از کوچه و مدرسه تاثیر می‌پذیرند. الفاظ نامناسب رد و بدل شده در فیلم‌ها و سریال‌ها یا الفاظ ناشایست و تحقیرآمیز در سخنان شخصیت‌های سیاسی خطاب به گروه‌های دیگر که از رادیو و تلویزیون پخش می‌شود، رفتار و گفتار کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
کمدین‌هایی هم هستند که برای خنداندن مخاطبان‌شان به راحتی دست به دامان فحش‌ها می‌شوند. البته در سنت‌های ما گاه بزرگ‌ترها از روی محبت نسبت به کودک یا با هدف شیرین‌کاری و خنداندن، او را با فحش مورد خطاب قرار می‌دهند. با توجه به مواردی که گفته شد حذف فحش از دایره واژگان کودکان راه به جایی نخواهد برد و در این میان والدینی موفق‌تر هستند که نسبت به شیوه‌های درست رفتاری و تربیتی اطلاعات بیشتری داشته باشند.
کشیدن یک آه سنگین و گفتن این عبارت که «امروز یکی از بدترین روزهای زندگی من بود» در طول سال‌ها بسیار اتفاق می‌افتد؛ روزهایی که شما در نقش والدین تمام آنچه برای تربیت فرزندتان به کار گرفتید، را نقش بر آب شده می‌بینید. ناامید نشوید، می‌توانید به کودک بیاموزید راه‌های بهتری برای ابراز عقیده‌اش وجود دارد. هرچند نباید این کار را با داد و فریاد و پرخاشگری انجام دهید. هیچ‌کس در عصبانیت چیزی نمی‌فهمد.
هیچ وقت از عبارت «می‌دونم منظوری نداشتی!» برای توجیه رفتار فرزندتان استفاده نکنید. چنین پاسخی منجر به کاهش مسئولیت‌پذیری کودک می‌شود. در چنین حالتی پدر و مادر نشان می‌دهند که برای خودشان احترام لازم را قائل نیستند و اقتدار اخلاقی‌شان را تضعیف می‌کنند.
بچه‌ها ممکن است بارها کلمه «احمق» یا «نفهم» یا حتی کلمات بدتر را در واکنش به رفتارهای همکلاسی‌های‌شان تکرار کنند. سعی کنید کم‌کم برایش توضیح دهید که این کلمات مناسب نیست. به او بگویید «آدم‌های خوب نباید این کلمات را به کار ببرن، در عوض می‌تونی بگی…» و بعد کلمه قابل قبولی را جایگزین آن کنید.
پدر و مادر باید هوشمندانه و انتخابی عمل کنند. آنها قضاوت اخلاقی خواهند کرد. کلید موفقیت در سازگاری است. اجازه ندهید گاهی بی‌ادب باشد و این اجازه را به بقیه هم ندهید. تناقض باعث گیج شدن کودک می‌شود. درباره کلماتی که خودتان هم استفاده می‌کنید، دقیق باشید. شما آینه آنها هستید و هر رفتارتان را الگوبرداری می‌کنند.
اگر استفاده از کلمات زشت برایش تبدیل به عادت شده به او یاد بدهید که مدتی این کلمات را فقط در ذهن خود یا زیر لب بگوید و اگر همچنان به گفتن آنها اصرار داشت از تنبیهی مانند کم کردن پول توجیبی استفاده کنید و بگویید: «با هر کلمه زشتی که به زبون میاری… تومان از پول تو جیبیت کم میشه.» یا تنبیه مشابه برای او در نظر بگیرید.
حالا که کودک عادت به بیان بعضی کلمات و کارهای زشت کرده باید حواس‌تان باشد که نه به او باج بدهید و نه بیش از حد سختگیری کنید. اگر او را به دلیل اشتباهش تحقیر کنید او اعتماد به نفسش را از دست می‌دهد.
شما برای بددهنی و فحاشی فرزند خود چه راه حلی دارید؟ تجربه و دیدگاه خود را با ما از طریق بخش نظرات در پایین همین صفحه به اشتراک بگذارید:
رشد ذهنی جنبه مهمی از رشد است که توانایی‌های ذهنی مختلف را تحت تأثیر قرار…
بازی شناختی انواعی از بازی‌ها است که با توجه به ویژگی‌ها وخصوصیاتی که دارند، بسیار…
تب کودک یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها در سنین کودکی و خردسالی است. اگر شما هم…
دانستن علت جیغ زدن کودک یکی از دغدغه‌های اساسی والدین است، زیرا با دانستن علت…
پرخاشگری کودک یکی از اختلالات رفتاری شایع در جامعه است. به عنوان یک دانشجوی روانشناسی…
انتخاب مهد کودک مناسب یکی از دغدغه‌های اصلی والدین امروزی است. مادر باربد نیز در…