ریشه شکل گیری خلاقیت، در تربیت فرزند است و شما که این مطلب را می خوانید می دانید تربیت فرزند سختترین کار دنیا است. کودکان اگرعزت نفس داشته باشند خلاقیت دارند و یکی از راه‌های افزایش عزت نفس وقت گذاشتن برای کودک است.
“زهرا مقدم، روانشناس کودک” می گوید: بازی با کودک، کتاب خواندن برای او و نوازش آن از روشهای پرورش عزت نفس و به دنبال آن پرورش خلاقیت کودک است. اولیاء باید یاد بگیرند که به حرفهای کودک گوش دهند. آنها باید توجه کنند که ادای گوش دادن را درنیاورند بلکه با احترام قائل شدن به او تمام حرفهای او را به دقت گوش کنند و حتی اگر نیاز باشد کار خود را تعطیل نمایند.
این روانشناس افزود: کودک تا ۷ سالگی محتاج به کمک است و نمی‌تواند کارهای ریز را به خوبی انجام دهد، پس اگر در این دوران اگر کودک نتوانست کارهایش را به خوبی انجام دهد، او را زیر سوال نبرید زیرا این عمل تلقینی برای کودک است که نمی‌تواند کارهای خود را انجام دهد. ریختن غذا بر روی زمین، خیس کردن شلوار، اشتباه حرف زدن و … کارهای اشتباهی است که همه کودکان دنیا انجام می دهند و نباید آنها را سرزنش کرد.
وی خاطرنشان کرد: اولیاء به دنبال موقعیتهای تشویقی برای کودکان خود باشند به عنوان مثال اگر کودک پازل کودکانه و ساده ای را توانست درست کند یک جایزه ساده به او بدهند. والدین نباید کودک خود را با کسی مقایسه کنند. این موضوع نه تنها برای کودکان بلکه برای تمام افراد صادق است، زیرا هر کس منحصر بفرد است و استعداد آنها نباید با کسی مقایسه شود.
خلاقیت به معنی کلی آن یعنی توانایی یک فرد یا گروه در تجسم کردن، ساختن و به اجرا در آوردن یک مفهوم جدید، یک شی جدید یا کشف راه حل جدید برای یک مشکل.
در واقع خلاقیت حالتی روحی است که در افراد مختلف به شکل های متفاوت ظهور می کند. پس همه می توانند خلاق باشند. خلاق بودن فقط به این معنی نیست که پیکاسو باشیم یا موسیقی دانی یکتا یا اینکه در همه زندگی شاهکار خلق کنیم.
همه می توانند خلاقیت خود را پرورش دهند بدون آنکه لازم باشد هنرمند باشند. کسی که یاد گرفته بیشتر خلاق باشد، آسان تر می تواند مسایل و مشکلات را حل کند، خود را بیان کند، اعتماد به نفس بیشتری دارد و به دنبال کشف کردن است. مانند بسیاری از بزرگسالان، کودکانی نیز هستند که از خلاقیت خود در زندگی روزانه استفاده نمی کنند چون از انجام آن می ترسند یا روش های کمی برای رسیدن به خلاقیت دارند. خلاقیت به غیر از زمینه هنر در زمینه مهندسی، پزشکی، معماری، صنعت، خدمات، روانشناسی، طنز و… نیز می تواند ظهور کند.
وجود خلاقیت باعث می‌شود تا فرد بتواند به راحتی برای موضوع‌ها و مسئله‌های مختلف راه‌حل‌های کارآمد پیدا کند. خلاقیت کمک می‌کند تا زندگی شادتر، انعطاف‌پذیرتر و ذهنی بازتر داشته باشیم. حل کردن مشکلات گوناگون برای افراد خلاق بسیار راحت‌تر است. خلاق‌ها می‌دانند که راه‌حل هر موضوعی پیدا می‌شود اگر به خوبی به همه بعدهای آن نگاه شود.
به همه دلایلی که گفته شد مشخص می‌شود که خلاقیت داشتن تا چه اندازه زندگی را آسان‌تر و شادتر می‌کند. مردن خلاق می‌توانند جامعه‌ای هوشمندتر بسازند و به سرعت پیشرفت کنند. اما آیا خلاقیت واقعا ذاتی است؟ آیا هیچ راهی برای تقویت خلاقیت کودکان وجود ندارد؟
پاسخ بسیار ساده است! خلاقیت یک مهارت اکتسابی است. درست است که برخی افراد نسبت به برخی دیگر خلاقانه‌تر عمل می‌کنند اما اگر دوست دارید کودک خلاقی داشته باشید مطمئن باشید که امکان‌پذیر است. در ادامه به معرفی راه‌های مفیدی می‌پردازیم که در تقویت خلاقیت کودکان بسیار موثر هستند. با ما همراه باشید.
پیش از هر چیزی اجازه دهید کمی به تفاوت دوران کودکی بچه‌ها با دوران کودکی خودتان بپردازیم. بسیار واضح به نظر می‌رسد که هر چه در زمان به سمت جلوتر می‌رویم و علوم مختلف تغییر می‌کنند به همان نسبت اسباب‌بازی‌ها، تفریحات و در کل دوران کودکی بچه‌ها با نسل گذشته خود تفاوت چشمگیری خواهد داشت.
کافی است سری به چند فروشگاه اسباب بازی بزنید. هر آن‌چه که فکرش را نمی‌کنید هم برای فروش وجود دارد. چیزهایی که هرگز در دوران کودکی خود ندیده‌اید. اکنون می‌خواهیم به این مسئله بپردازیم که این موضوع چه تاثیری روی خلاقیت کودکان می‌گذارد.
کودکان می‌توانند به راحتی در میان خیالات خود و بازی‌های خود گم شوند و همین موضوع باعث می‌شود که آنها بتوانند با هر چیزی بازی کنند و آن چیز را به آن صورت که دوست دارند ببینند و تصور کنند. اما وجود اسباب‌بازی‌های متنوع باعث می‌شود که دیگر آنها نیازی به تصور کردن نداشته باشند. تخیلات آنها در واقعیت وجود دارد و نیازی نیست که به گوشه‌های خلاق ذهن خود مراجعه کنند. به همین دلیل خرید اسباب بازی فکری که باعث شود کودک بیشتر از ذهن و تخیل خود استفاده کند باعث تقویت خلاقیت می‌شود.
اکنون که به ضرورت وجود منابعی که باعث تفکر خلاق در کودک شود پی بردیم باید راه‌هایی که به همین هدف منجر می‌شوند را خوب بشناسیم. در ادامه راه‌های کاربردی و مهمی برای تقویت خلاقیت در خانه برای کودکان را بررسی خواهیم کرد.
برای بروز و تقویت خلاقیت کودکان باید مطمئن شوید که آنها به طیف وسیعی از مواد گوناگون دسترسی دارند. اما این یعنی چه؟
گفتیم که کودکان قادرند با هر چیزی بازی کنند و چیزی جالب از آن بسازد. فرقی ندارد این وسیله تنها یک تکه چوب باشد یا چند مداد رنگی. کودک باید خودش انتخاب کند که با چه چیزهایی بازی کند. شما می‌توانید لوازم و وسایل مختلفی مانند کاغذ، آجرهای لگو، مدادرنگی، چسب، نخ و حتی برخی مواtد دورریختنی (مانند در بطری‌ها، بطری سس، جعبه‌ها و …) را در اختیار کودکان قرار دهید تا وسیله مورد علاقه خود را بسازند.
قطعا ذهن هر کودک با دیگری متفاوت است. برخی کودکان از کار کردن با قطعات چوبی لذت می‌برند برخی به انواع رنگ‌ها علاقه دارند و برخی دیگر می‌خواهند با بطری‌های آب معدنی بازی کنند. به خواست آنها احترام بگذارید و مواد گوناگونی در اختیارشان قرار دهید. به این ترتیب علاوه بر اینکه کودک لوازم مورد علاقه خود را دارد، می‌تواند چیزهایی را که در ذهن دارد بسازد.
خلاقیت را می‌توانید در انواع فعالیت‌های کودک مشاهده کنید. در بازی‌های گروهی و بازی در قالب شخصیت‌های خیالی می‌توان به خوبی خلاقیت آنها را دید. هم‌چنین خلاقیت در نقاشی کودکان به خوبی نمایان بوده و می‌توانید در طرح‌های بدیع آنها این موضوع را دنبال کنید.
سوال پرسیدن اولین مرحله از آگاهی است. کودک کنجکاوی خود را نسبت به دنیای اطراف با پرسیدن سوال‌های گوناگون و مداوم بروز می‌دهد. اگر کودکی برای سوال‌هایش پاسخ‌های درست و جالب دریافت کند و بابت پرسش‌های خود سرزنش نشود این روحیه در او باقی می‌ماند که هر جا برایش سوالی ایجاد شد آن را بپرسد. سوال پرسیدن باعث تقویت خلاقیت کودکان می‌شود و به آنها کمک می‌کند تا توانایی‌شان برای حل مسائل مختلف بهتر شود.
ممکن است گاهی کودک در انجام کار خود دچار مشکل شود. مثلا در هنگام ساخت سازه خود به مشکل برمی‌خورد و نمی‌تواند آن را کامل کرده و به چیزی که دوست دارد تبدیل کند.
در این مواقع نقش شما به شدت اهمیت دارد. شما نباید مانند یک منجی که از آسمان می‌آید پاسخ مشکل و راه حل را به صورت مستقیم به او بگویید! این یکی از بدترین کارهاست چرا که شما با این کار قوه تخیل او را خاموش کرده و اجازه فکر کردن را از او گرفته‌اید. این سوال پیش می‌آید پس باید چه کار کرد؟
باید سوال بپرسید! بله باید از کودک خود سوال بپرسید، آن هم نه هر سوالی، باید سوال‌هایی بپرسید که او را به سمت هدفش راهنمایی کند بدون آنکه نظر خود را در سوال به کودک تحمیل کنید. بگذارید چند مثال بزنیم.
کودک می‌خواهد وسیله‌ای بسازد که بتواند پرواز کند اما نمی‌داند باید چه کار کند یا چطور شروع کند. شما می‌توانید سوال‌هایی مانند زیر از او بپرسید:
هیچ‌وقت چنین جملاتی نگویید: یه هواپیما ساختی؟ این بال هواپیماست؟ اما این که شبیه هواپیما نیست. چرا که این پرسیدن این سوالات طی کردن مسیری عکس تقویت خلاقیت کودکان است!
خودتان به کودک کمک نکنید بلکه بیشتر به زبان خود اکتفا کنید. بگذارید مهارت دستی کودک علاوه بر تفکر خلاق او تقویت شود.
نمونه‌ای از اعمال محدودیت را به کودکان در جملات بالا گفتیم. دقت کنید که هر وسیله پرواز کننده‌ای که کودک می‌سازد لزوما یک هواپیما نیست و لزوما شکل ظاهری یک هواپیما را ندارد! او آزاد است هر طور که می‌خواهد بسازد و مستلزم به رعایت هیچگونه قانونی در ساخت خود نیست. تنها باید نقاط ضعف سازه‌هایش را برطرف کند. این سازه هر چیزی می‌تواند باشد، چه یک کاردستی، چه یک نقاشی چه یک داستان. از او انتظار نداشته باشید که مانند شما فکر کند.
حتی اگر سازه‌های کودک با منطق جور درنمی‌آمد از اول قبول کنید و تشویقش کنید. والدینی که نظرات خود را به کودک تحمیل می‌کنند به مرور زمان تفکر خلاق را در کودک خود خفه می‌کنند.
اجازه دهید خود کودک برای شما توضیح دهد که چه چیزی درست کرده یا کشیده است. کارکرد قسمت‌های مختلف را از او بپرسید و در صورت لزوم سوالاتی برای کامل کردن کارشان از آنها بپرسید. به جای اینکه کودکان را مجبور کنیم تا واقع‌بینانه فکر کنند ما باید مانند آنها آزادانه بیندیشیم.
کودکان برای بازی کردن، کشف کردن و خلاقیت نشان دادن به محیطی آزاد نیاز دارند. گوشه‌ای از خانه را به کودک خود اختصاص دهید و اجازه دهید در هنگام بازی در آن محل هر چه‌قدر دوست دارد ریخت‌وپاش کند! تنها در این صورت است که آزادانه فکر خواهد کرد. البته منظور ما این نیست که اجازه دهید کودک همه وسایلش را پخش کند و جمع نکند! باید با کودک قرار بگذارید و ساعاتی را در روز به بازی‌های شلوغش اختصاص دهید و به او بگویید که پس از بازی باید وسایل خود را جمع کند. البته شما هم به او کمک کنید تا احساس تنهایی نکند چرا که کودکان زود خسته می‌شوند.
بسیار اتفاق می‌افتد که کودکان با ناراحتی و درماندگی به سراغ شما می‌آیند و ابزار ناتوانی می‌کنند. برخی کودکان نیز ممکن است به دلیل ناامیدی از خود، از سرگرم شدن به بازی‌های مورد علاقه خود دست بکشند. در این مواقع باید به خوبی از آنها پشتیبانی کرده و با آنها هم‌دردی کنید. آنها باید یاد بگیرند که به مشکلات پیش رو از جهت‌های مختلفی نگاه کنند. آنها را مجبور به کاری نکنید بلکه کمک کنید تا راه‌حل‌های دیگری پیدا کنند پیش از آنکه اعتمادبه‌نفس خود را از دست بدهند.
خلاقیت به عنوان فعالیت طبیعی و اساسی کودکان در سنین قبل از دبستان شناخته شده است. همه می دانیم در خانواده پیوندهایی بوجود می آید که علاوه بر مراقبت و حمایت بر طرز فکر، باورها و قضاوت های کودکان تاثیر عمیقی دارند. وظیفه والدین تحریک و تقویت رشد فرزندان است. بعضی افراد استعداد خود را در یک جهت هدایت می کنند و برخی دیگر در زمینه های گوناگون از خود توانایی نشان می دهند. توانایی ها می توانند در گوشه ای از روح چرت بزنند و در تمام طول زندگی کودک بیدار نشوند چون کشف نشده و رشد پیدا نکرده اند. والدین باید حواسشان باشد زمانی که با فرزند خود صرف می کنند زمان سوخته ای نیست. کودک باید نزدیکانش را در زندگی روزانه همراهی کند و والدین نیز باید زمانی که با فرزند خود می گذرانند را برای کتاب خواندن، گفت و شنود و بازی کردن برنامه ریزی کنند. وظیفه ی آنها کشف استعدادها و ویژگی های مخصوص فرزندشان و همراهی و حضور در رشد و شکل گیری شخصیت اوست. باید گفت والدین معدودی هستند که اهمیت نقش خود و کمک به رشد خلاقیت فرزند خود را درک می کنند. معمولا والدین فرزندان خود را عادت می دهند بر اساس قواعد ثابت و تقلید شده عمل و مثل دیگران فکر کنند در حالیکه برای فرزندانشان فکر کردن و عمل کردن به این روش سخت و حتی غیر ممکن است. والدین باید فرزندانشان را در موقعیت هایی قرار دهند که به او اجازه رشد خلاقیت خودش را بدهد.
کودک خلاق کودکی است که از احساسات و نظرات جدید استقبال کند، روحی خلاق داشته باشد و با میل خود از تقلید پرهیز کند و در جستجوهای خود که اغلب به اختراع ختم می شود به اندازه ی کافی مستقل باشد. خلاق بودن به معنی فکر کردن به روش خلاق نیز هست مثل دانش حل کردن مسایل و پیدا کردن راه حل های جدید. والدین با حمایت از رشد خلاقیت فرزندان از سنین پایین به آن ها امکان کسب تجربیات جدید، پس زدن استرس و داشتن روحی باز می دهند.
همه کودکان خلاق و هنرمند هستند. آن‌چه مهم است این است که خلاقیت آنها کشته نشود و تا دوران بزرگسالی هم ادامه پیدا کند. این موضوع به عهده پدر و مادرهاست که شرایطی را برای تقویت خلاقیت کودکان و حفظ آن فراهم کنند. انواع و اقسام بازی‌هایی برای خلاقیت کودکان طراحی شده‌اند که می‌توانید با به کارگیری آنها به تقویت خلاقیت کودکان خود بپردازید.
راه‌های گفته شده برخی از مهم‌ترین مسائلی هستند که در برخورد با کودکان باید رعایت کنید. رعایت این موارد باعث می‌شود فرزندان خلاق‌تری داشته باشید. فرزندانی که از بروز ایده‌های خود هراسی ندارند و می‌توانند در زندگی خود و دیگران تحول ایجاد کنند. افرادی که در بزرگسالی در برخورد با هر مشکلی به سادگی دلسرد نشده و با نگاه از زوایای گوناگون راه‌حلی پیدا می‌کنند.
شما چه راهی برای بیدار کردن خلاقیت فرزند خود در خانه انجام می دهید؟ از طریق بخش نظرات در پایین همین صفحه از تجربیات خود برای ما و دیگر والدین بگویید
رشد ذهنی جنبه مهمی از رشد است که توانایی‌های ذهنی مختلف را تحت تأثیر قرار…
بازی شناختی انواعی از بازی‌ها است که با توجه به ویژگی‌ها وخصوصیاتی که دارند، بسیار…
تب کودک یکی از رایج‌ترین بیماری‌ها در سنین کودکی و خردسالی است. اگر شما هم…
دانستن علت جیغ زدن کودک یکی از دغدغه‌های اساسی والدین است، زیرا با دانستن علت…
پرخاشگری کودک یکی از اختلالات رفتاری شایع در جامعه است. به عنوان یک دانشجوی روانشناسی…
انتخاب مهد کودک مناسب یکی از دغدغه‌های اصلی والدین امروزی است. مادر باربد نیز در…