خواب برای کودک همانند تغذیه لازم و ضروری است. بسیاری از کودکان برای به خواب رفتن مشکل دارند و به موقع نمی خوابند، در کودکان معمولا بی خوابی اوایل شب اتفاق می افتد و به اصطلاح به آن بی خوابی شبانه گفته می شود. کودکی که شبها با آرامش و به حد کافی خوابیده ، روز بعد به موقع از خواب بیدار می شود و اگر به حد کافی نخوابد ، صبح روز بعد به علت کافی نبودن مقدار خواب بهانه گیر و کج رفتار می شود، کمتر شاد به نظر می رسد و انرژی کمتری دارد. در بچه های بزرگتر ، نبودن خواب شب آنها را خسته ، کند و حساس می کند و نمی توانند بر روی درس تمرکز کنند.
همچنین خواب کودک یک عنصر اساسی برای سلامت روحی و جسمی اوست. اما اگر فکر می‌کنید خواباندن کودک نوپایتان کار سختی است، شما در این مشکل تنها نیستید. آکادمی اطفال آمریکا (AAP) تخمین میزند که حدود 25 تا 50 درصد از کودکان و 40 درصد از نوجوانان درگیر مشکلات خواب هستند. برای اینکه کودکتان بهتر بخوابد، اولین کاری که باید بکنید این است که نیازهای خواب کودک را درک کنید.
از طریق سه راهکار زیر به کودک خود کمک کنید تا بتواند خواب خوبی داشته باشد و به‌خوبی رشد کند:
- عادت‌های سلامت‌محور مربوط به خواب،
- روتین‌های متناسب با سن کودک،
- توجه دقیق به هرگونه اختلال خواب.
چرا خواب کودک مهم است؟
در اوایل دوران نوزادی خواب تأثیرات مهمی بر رشد جسمی و ذهنی کودک می‌گذارد.
تحقیقات نشان می‌دهند که خواب تأثیر مستقیمی بر موارد زیر دارد:
- میزان شادی
- هوشیاری و توجه
- عملکرد شناختی
- خلق‌وخو
- فراگیری واژگان
- یادگیری
- تقویت حافظه
- توسعه مهارت‌های حرکتی
کافی نبودن خواب کودک چه مشکلاتی به همراه دارد؟
- همان‌طور که همه والدین می‌دانند، کم‌خوابی کودکان ممکن است باعث بدخلقی یا بیش فعالی آنها شود.
- خواب‌آلودگی بر توانایی توجه و تمرکز فرزند شما تأثیر می‌گذارد و باعث می‌شود در مدرسه به مشکل بربخورد.
- حتی اندکی کم‌خوابی می‌تواند بر زندگی روزمره کودک شما تأثیر بگذارد.
- بر اساس تحقیقات آکادمی اطفال آمریکا (AAP)، یک‌چهارم کودکان زیر 5 سال خواب کافی ندارند و این نگران‌کننده است؛ زیرا کافی نبودن خواب کودک در اوایل سنین کودکی تأثیرات مخربی بر سیستم ایمنی، اضطراب و افسردگی، چاقی و دیابت کودکان می‌گذارد.
چگونه مطمئن شویم که فرزندمان در شب به‌اندازه کافی می‌خوابد؟
با افزایش سن، نیاز کودک به خواب نیز تغییر می‌کند و داشتن برنامه خواب منظم بسیار مهم است. هر فعالیت روزانه‌ای که دارید سعی کنید هرروز همان کارها را به ترتیب انجام دهید تا فرزند شما به آن عادت کند و بداند برنامه بعدی چیست.
یک برنامه معمولی برای خواب کودک می‌تواند شامل موارد زیر بشد:
- خاموش کردن هر وسیله الکترونیکی که روشن است.
- پوشیدن لباس‌خواب و مسواک زدن.
- خواندن یک کتاب کم‌حجم یا لالایی.
- دادن یک عروسک نرم به کودک تا حس امنیت کند.
زمانی که کودک خواب‌آلود است او را روی تخت بگذارید نه زمانی که به خواب‌رفته است، زیرا این کار به او کمک می‌کند تا یاد بگیرد چگونه خودش بخوابد. گاهی با خرید عروسک و قرار دادن آن در تخت کودک، او را به ماندن در رختخواب و به خواب رفتن ترغیب کنید.
به کودکان کمتر از هفت سال خود اجازه ندهید در تخت خواب شما بخوابند، زیرا خوابیدن مشترک خطر ابتلا به سندرم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می‌دهد.
عادت‌های سلامت‌محور مربوط به خواب کودک
عادات روزانه نیز بر خواب کودک تأثیر می‌گذارد.
شما می‌توانید با رعایت عادت‌های سلامت‌محور کاری خواب کودک خود را راحت‌تر کنید:
- یک برنامه متعادل که شامل زمانی برای بازی و استراحت شود را برای کودک تنظیم کنید.
- زمان خواب منظمی را برای او در نظر بگیرید.
- رژیم غذایی سالم داشته باشید.
- اتاق‌خواب کودک را چند درجه خنک‌تر نگه‌دارید.
- از پرده‌های تیره برای تاریک نگه‌داشتن اتاق در شب استفاده کنید.
- اتاق‌خواب کودک را ساکت نگه‌دارید.
- از کافئین، وعده‌های غذایی بزرگ و غذاهای شیرین قبل از خواب اجتناب کنید
میزان خواب لازم برای کودکان چقدر است؟
از نوزادان و کودکان نوپا گرفته تا کودکان و نوجوانان مدرسه‌ای، والدین می‌خواهند بدانند چند ساعت خواب توصیه می‌شود. درست است که افراد مختلف به ساعات خواب مختلفی هم نیاز دارند. اما دستورالعمل‌های بسیار منطقی و مبتنی بر علم وجود دارد که به شما کمک می‌کند بفهمید کودک شما برای رشد، یادگیری و بازی به چه میزان خواب نیاز دارد.
راهنمای ساعات خواب موردنیاز برای کودک
آکادمی پزشکی خواب آمریکا (AASM) دستورالعمل‌های مفیدی در مورد میزان خواب کودک در مراحل مختلف رشد ارائه می‌دهد. به خاطر داشته باشید که شکل زیر کل ساعات خواب موردنیاز در یک دوره 24 ساعته را نشان می‌دهد.
چگونه می‌توانم بفهمم که فرزندم به‌اندازه کافی نمی‌خوابد؟
کم بودن خواب کودک علائم زیر را به همراه دارد:
- در طول روز بخوابد.
- بیش فعالی داشته باشد. (بهویژه کودکان کوچکتر)
- در توجه مشکل دارد.
- در انجام تکالیفش مشکل دارد.
- دمدمیمزاج، غرغرو، تحریکپذیر یا بدخلق است.
- مشکلات رفتاری دارد.
البته علاوه بر کافی بودن ساعات خواب، خواب در ساعت مناسب نیز مهم است. اینکه بهترین ساعت خواب کودک شما چه زمانیست. به عوامل زیادی همچون سبک زندگی، موقعیت جغرافیایی، سن کودک و … بستگی دارد.
انواع مشکلات خواب کودک
ممکن است یک سری مسائل به نظر شما جزئی باشند اما اغلب این مسائل برای کودکان مهم هستند. اتفاقاتی مانند خواهر و برادر جدید، دندان‌درآوردن، تغییر محل زندگی، آوردن پرستار جدید، تغییر برنامه روزانه یا بیماری‌های جزئی مانند آلرژی و سرماخوردگی می‌توانند بر خواب کودک شما تأثیر زیادی بگذارند.
علاوه بر این مشکلات رایج، بیش از 50 درصد از کودکان اختلال خواب دارند.
برخی از شایع‌ترین اختلالات خواب کودک عبارت‌اند از:
- وحشت و کابوس شبانه
- صحبت کردن و راه رفتن در خواب
- خروپف و آپنه خواب
- سندرم پای بی‌قرار
وحشت و کابوس‌های شبانه
کابوس برای کودکان نوپا بسیار ترسناک است، زیرا آنها نمی‌توانند تفاوت بین چیزی که واقعی و غیرواقعی است را به‌خوبی تشخیص دهند. کودکان اغلب هنگامی‌که کابوس می‌بینند از خواب بیدار می‌شوند. اگر کودک شما از خواب پرید، او را آرام کنید و دوباره بخوابانید.
وحشت شبانه کمی متفاوت است. کودک شما ممکن است در هنگام وحشت شبانه داد بزند اما از خواب بیدار نمی‌شود و هنگام صبح این اتفاق را به یاد نمی‌آورد.
بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که از سلامت فرزند خود مطمئن شوید و سعی کنید در صورت امکان او را در رختخواب نگه‌دارید.
درصورتی‌که کودک شما گاه‌وبیگاه دچار وحشت شبانه می‌شود نیاز نیست او را بیدار کنید یا نگران شوید؛ اما اگر این اتفاق تعداد دفعات زیادی تکرار شود و باعث شود کودک شما در طول روز خواب‌آلود باشد، لازم است به پزشک اطفال خود مراجعه کنید.
صحبت کردن و راه رفتن در خواب
صحبت کردن در خواب یک ناهنجاری نسبتاً شایع است که شامل صداهای بلند هنگام خواب می‌شود. اگرچه صحبت کردن در خواب در کودکان به‌خودی‌خود بی‌ضرر است، اما ممکن است باعث ایجاد مزاحمت برای سایر افراد در اتاق‌خواب شود.
صحبت کردن کودک در خواب گاهی اوقات با سایر اختلالات خواب مانند کابوس یا راه رفتن در خواب ارتباط دارد. تحقیقات نشان می‌دهد که از هر 3 کودک 1 نفر قبل از 13 سالگی راه رفتن در خواب را تجربه می‌کنند.
راه رفتن در خواب علاوه بر اینکه باعث خسته بودن در طول روز می‌شود ممکن است عواقب وحشتناکی در پی داشته باشد. اگر کودک شما در خواب راه می‌رود اتاق‌خوابش را امن نگه‌دارید و در اتاقش زنگ هشدار نصب کنید.
خروپف و آپنه خواب
درست مانند بزرگ‌سالان، طبیعی است که در هنگام خواب کودک گاهی اوقات خروپف کنند. خروپف در کودکان ممکن است ناشی از تورم لوزه‌ها، آلرژی، چاقی، دود سیگار یا عوامل دیگر باشد. بااین‌حال اگر متوجه شدید که فرزند شما بیش‌ازحد خروپف می‌کند، یا هنگام تنفس مکثی می‌کند و به دنبال آن نفس‌نفس میزند، ممکن است آپنه خواب داشته باشد.
کودکان مبتلابه آپنه خواب از اختلال در تنفس رنج می‌برند که باعث می‌شود چندین بار در طول شب بیدار شوند. اگر متوجه شدید که کودکتان علائم کم‌خوابی مانند خواب‌آلودگی در طول روز، مشکل در تمرکز و بیش فعالی دارد بدانید که یک‌چیزی سر جایش نیست.
خروپف مکرر و وقفه تنفسی در خواب هر دو می‌تواند بر سلامت فرزند شما تأثیر منفی بگذارد. در مورد راه‌های کاهش علائم با متخصص اطفال خود مشورت کنید.
سندرم پاهای بی‌قرار
سندرم پای بی‌قرار در کودکان به معنی این است که کودک دائم پای خود را تکان می‌دهد و تشخیص این سندروم در کودکان کار سختی است زیرا ممکن است فکر کنید که فرزند شما عصبانی است یا پاهایش درد می‌کند. درمان سندرم پای بی‌قرار در کودکان شامل عادت‌های سلامت‌محور مربوط به خواب کودک و انجام حرکات کششی قبل از خواب است.
مکمل‌های آهن در درمان بزرگ‌سالان ثابت‌شده است، اما هنوز تحقیقات در مورد ایمنی و کارایی مکمل‌های آهن برای کودکان در حال انجام است. اگر فکر می‌کنید فرزند شما ممکن است از یکی از این اختلالات خواب رنج ببرد، علائم را در دفترچه خاطرات خواب پیگیری کنید و با متخصص اطفال خود صحبت کنید.
13 نکته مهم برای کمک به خواب بهتر کودک
- اتاق خواب باید یک محیط آرام باشد. کارشناسان می گویند که اتاق خواب ها به شدت با خواب در ارتباط هستند. اما برخی چیز ها این ارتباط را خدشه دار می کنند. برخی از این موارد عبارت اند از: کامپیوتر ها و تبلت ها، تلفن های همراه و گوشی های هوشمند، تلویزیون و دیگر ابزارهای الکترونیکی، نور و یا سر و صدا و یک تشک بد یا تختی که روی آن راحت نباشید. اگر خاطراتان باشد قبلا درباره کاربرد تلفن همراه برای کودکان در فرفرک صحبت کردیم.
- آرام کردن کودک و ایجاد آسودگی ذهنی وی یک مرحله ی مهم در آماده سازی کودک برای رفتن به تخت خواب است.
- تمریناتی مانند یوگا به شل شدن عضلات کودک کمک خواهد کرد.
- موزیک های ملایم و خواب آور برای کودک خالی از فایده نیست.
- خواندن کتاب یا گوش دادن به رادیو کودک را از هر گونه انحراف ذهنی، نگرانی و اضطراب دور می کند.
- اتاق خواب کودک باید تاریک، آرام و مرتب باشد. هوای داخل اتاق باید بین ۱۸ تا ۲۴ درجه سانتی گراد نگه داری شود.
- فعالیتهای بدنی کودک مانند بازی کردن در پارک، برنامه‌های ورزشی را در طول روز افزایش دهید. کودکان قبل از خواب باید آرام باشند تا برای خوابیدن آماده شوند. بازی و اسباب بازی هایی که نیازمند فعالیت زیاد هستند برای ساعات قبل از خواب مناسب نیستند.
- اگر کودکتان شبها سخت به خواب می‌رود یا از خواب می‌پرد به او اجازه خوابیدن در طول روز را ندهید. اینکار به کودک در ایجاد الگوی خواب منظم کمک خواهد کرد.
- به خاطر داشته باشید مصرف شبانه برخی مواد غذایی مانند چای و نوشابه خواب کودک را کاهش می‌دهد.
- کودکان ترسها و تشویش‌هایی دارند که قبل از خواب به سراغشان می‌آید. کودک خود را تشویق کنید در مورد مسائلش با شما صحبت کند. این کار به شما در درک بهتر مسائل کودک کمک خواهد کرد.
- در اختیار دادن یک دفترچه یادداشت به کودک برای مرور وقایعی که شاید علت اشکال در به خواب رفتن اوست، می تواند مفید باشد.
- اگر با وجود این اقدامات هنوز کودک در به خواب رفتن مشکل دارد، نیاز به تداخلات پزشک و یا روان شناس کودک است.
- گاهی اوقات مشکلات شاید ناشی از یک مشکل بهداشت روانی باشد مثل افسردگی که این شرایط درمان های خاص خود را می طلبد.
جدا از موضوعی که شما مطرح کردید، من باید بگم که خواب پدر و مادر هم به اندازه خواب کودک مهم است. والدین گاهی از سر دلسوزی فراموش می کنند که به سلامتی خود برسند و این همه خیانت به خود است و هم فرزند. به شما توصیه می کنم حتما حتما سعی کنید برنامه منظمی برای خواب خود داشته باشید.
بله، نکته شما کاملا درست و وارد است. ممنون از اینکه مطرح کردید