خسته و درمانده از سر کار به خانه برمی‌گردید و دوست دارید صاف به سراغ کاناپه بروید و خودتان را روی آن بیندازید. اما هنوز نفسی نکشیده‌اید که ناگهان صدایی با خواهش تمام می‌گوید: «مامان، بابا، با من بازی می‌کنی؟». در این لحظه بر سر یک دوراهی بزرگ قرار دارید. این‌که به کودکتان جواب منفی بدهید و او را به سراغ گوشی، تبلت، بازی تنهایی یا کارتون بفرستید یا این‌که نفس عمیقی بکشید و لبخندی بزنید و بگویید: «البته عزیز دلم.». شاید این کار کمی سخت به نظر برسد. اما اگر مزایای مختلف بازی کردن با کودک را بدانید، بی‌شک این سختی کم‌تر به چشم خواهد آمد.
ما در این مطلب سعی داریم مهم‌ترین مزایای بازی با کودک را برایتان بازگو کنیم تا فواید این امر مهم را بدانید. با ما همراه باشید.
بازی با کودک چه فوایدی دارد؟
بازی یکی از مهم‌ترین و جذاب‌ترین فعالیت‌ها برای کودکان است. این مسئله تا جایی پیش می‌رود که برخی محققین به دلیل اهمیت این موضوع، بازی را شغل بچه‌ها می‌دانند. دلیل اطلاق شغل به این فعالیت، برای درک آن به عنوان یک فعالیت مهم (نه فقط یک سرگرمی) از سوی بزرگسالان است.
بچه‌ها به تنهایی و همچنین به همراه خواهر و برادر و دوستانشان بازی می‌کنند. اما بازی کردن با والدین می‌تواند برای بچه‌ها مزیت‌های مختلفی به همراه داشته باشد که در شرایط دیگر خبری از آن‌ها نیست. در واقع سهم والدین از بازی کردن کودک صرفا خرید اسباب بازی دخترانه گران قیمت یا خرید ماشین اسباب بازی بزرگ نیست. اما شاید از خود بپرسید فواید بازی با کودک کدامند:
بازی با کودک به رشد مهارت‌های اساسی او کمک می کند
یکی از راه‌های بسیار مفید و کارآمد در راستای تلاش برای رشد مهارت های کودکان بازی‌ست. در هنگام بازی با کودک شما فرصت انتقال دانسته‌های خود به کودکان را دارید. بچه‌ها در حال بازی بسیار یاد می‌گیرند چراکه در حقیقت بازی برای آن‌ها جدی‌تر و تاثیرگذارتر از هر امر دیگری‌ست. همچنین بازی های حرکتی می تواند به رشد فیزیکی کودکان کمک کند. (درباره راه افتادن کودک بیشتر بخوانید)
به همین دلیل در خلال تعاملاتی که در حین بازی با کودک دارید، او از شما می‌آموزد که چگونه حرف بزند، رفتار کند، به مسائل واکنش نشان دهد و … . از طرفی آن‌ها با مشاهده‌ی واکنش‌های شما (منظورمان واکنش اصولی و منطقی‌ست) به رفتارهای مختلفی که دارند خواهند آموخت که چه چیزی خوب است و چه چیزی بد. البته یادتان باشد تلاش برای نشان دادن خوب و بدها نباید از سمت شما به شکل مستقیم باشد تا کارایی مورد نظر را داشته باشد.
به طور خلاصه می‌توان گفت انجام بازی با کودک می‌تواند باعث تقویت مهارت‌های زیر در کودک شود:
1. کمک به مهارت کودک در ایجاد رابطه
در خلال تعامل و بازی با کودک، او توانایی‌هایی بیشتری در زمینه‌ی ایجاد رابطه و ماهیت آن‌ها پیدا خواهد کرد. این مسئله به ویژه زمانی که شما در حال انجام بازی‌هایی در نقش شخصیت‌های مختلف هستید بیشتر به چشم می‌خورد. کودکان در این بین مفهوم احساساتی نظیر ناراحتی، خوشحالی، موفقیت، شکست، ترس و … را درک خواهند کرد و تجربه کردن این موضوعات در زمان بازی به کودک کمک می‌کند تا شناخت و تسلط بیشتری به آن‌ها پیدا کند.
2.افزایش مهارت‌های گفتاری کودک
ارتباط کلامی در حین بازی به کودک فرصت رشد توانمندی مهارت های گفتاریش را می‌دهد. این مزیت بازی جنبه‌های مختلفی دارد. برای مثال در وهله‌ی اول در بازی با کودک خواهید دید که مجبورید از عبارت‌ها و کلمات جدیدی استفاده کنید و به‌تدریج بر اثر کنجکاوی کودک آن‌ها را برایش توضیح دهید.
همچنین داشتن مکالمه‌های مختلف در حین بازی به کودک فرصت استفاده از واژه‌هایی را می‌دهد که قبلا یادگرفته است. از طرفی کودک با آزمودن وتجربه لحن‌های مختلف برای بیان مقصودش، توانایی بیشتری در برقراری ارتباط و انتقال احساساتش در بیان حرف‌هایش خواهد داشت.
3.بازی با کودک و خلاقیت
خلاقیت یکی از توانایی‌هایی ذهنی همه‌ی افراد است. متاسفانه در پروسه‌ی افزایش سن، پذیرفتن مسائل مختلف به عنوان واقعیت‌هایی تغییر ناپذیر و همچنین عادت به روزمرگی و تکرار، این توانایی ذهنی به مرور ضعیف شده یا از بین می‌رود. (درباره رشد ذهنی کودک، در فرفرک قبلا صحبت کرده ایم)
اما رشد خلاقیت در کودکان قابل توجه است و شما با بازی با کودک به او این فرصت را می‌دهید تا او از خلاقیتش استفاده کرده و آن را تقویت کند. اجرای نمایش در موقعیت‌های فرضی، بازی کردن نقش‌های مختلف، حرف زدن به جای عروسک و … از جمله بازی‌های خلاقانه‌ای هستند که به تقویت خلاقیت کودک کمک می‌کنند.
4.بازی و مهارت‌های حرکتی
بازی‌های حرکتی به کودک کمک می‌کنند تا بتواند کنترل اندام خود را به خوبی به دست بگیرد. این بازی‌ها باعث شناخت بیشتر کودک از ماهیچه‌های خود شده و این شناخت به تقویت این ماهیچه‌ها کمک می‌کند.
از سوی دیگر بازی‌های حرکتی بر سلامت جسمی کودک و نهادینه شدن تحرک و جنب‌وجوش در شخصیت وی تاثیر می‌گذارند. انجام بازی‌های حرکتی برای کودکان جذاب است و تجربه‌ی لذت آن، کمک زیادی به دور کردن و وابسته کردن بچه‌ها از فضای بازی‌های رایانه‌ای می‌کند.
5. بازی با کودک باعث افزایش هوش هیجانی می‌شود
هوش هیجانی کودک در حقیقت همان شناخت او از احساسات مختلف است. مهم نیست این احساسات در ما باشند یا دیگران. مسئله این است که ما درک عمیق‌تری از آن‌چه خودمان و یا دیگران احساس می‌کنند داشته باشیم. بدون هوش هیجانی افراد نمی‌توانند روابطی سالم و منطقی داشته باشند.
بازی با کودک تاثیر به‌سزایی در تقویت هوش هیجانی کودک دارد. برای مثال در مواقعی که بازی‌هایی بر پایه‌ی برد و باخت بنا شده‌اند، رفتار شما در هنگام بازنده شدن می‌تواند الگوی مناسبی برای کودک باشد. در این بین او می‌آموزد که چگونه احساسات خود را مهار کرده و یا حتی به چه شکل بروز دهد. فراموش نکنید مهار کردن احساس به معنای کنترل کامل و سرکوب و مخفی کردن آن نیست. بلکه کودک باید بیاموزد احساس خود را بدون آسیب‌های غیرضروری به خود و دیگران نشان دهد.
6. بازی با کودک و تاثیر آن بر سلامتی والدین
شاید دانستن این نکته برایتان جالب باشد که بازی با کودک می‌تواند برای والدین هم مفید باشد. در هنگام بازی با کودک هورمونی با نام «اکسی توسین» که با عنوان «هورمون عشق» نیز شناخته می‌شود در بدن‌تان ترشح می‌شود. این هورمون باعث افزایش سطح سلامت بدن و تقویت روابط زیبای‌تان با همسر و فرزندانتان می‌شود. جالب است بدانید از ترشح این هورمون با عنوان «ماساژ مغز» یا «ماساژ ذهن» نیز یاد می‌شود.
از طرفی فواید مختلفی نظیر افزایش خلاقیت، شادابی، احساس مفید بودن بیشتر نیز برای والدین در این زمینه قابل بحث هستند.
7. ایجاد صمیمیت بیشتر بین کودک و والدین
یکی دیگر از مزایای بسیار مهم و غیرقابل چشم‌پوشی در بازی با کودک، ایجاد صمیمیت بیشتر بین آن‌ها و والدین است. این صمیمیت بیشتر، ضامن تاثیرگذاری بیشتر و احساس نزدیکی خواهد بود. در واقع با مرتب بازی کردن با کودک، شما به مرور زمان یک گروه صمیمی و دوست‌داشتنی خواهید بود که بیشتر به سمت درک یکدیگر پیش می‌روید و از رابطه‌تان لذت خواهید برد.
تفاوت‌های بازی پدر و مادر با کودک
یکی از بهانه‌های برخی والدین برای بازی نکردن با فرزندان‌شان این است که: همسرم با او بازی می‌کند.
وقت آن است که این بهانه را کنار بگذارید و سهم خود را در این زمینه ادا کنید. شما و همسرتان دو شخصیت و الگوی متفاوت برای فرزندتان هستید و با عدم بازی کردن هر یک از شما یک فرصت طلایی آموزش و رشد از فرزندتان گرفته می‌شود. تجربه‌ی تعامل با دو فرد متفاوت یکی از مزیت‌های بازی پدر و مادر با کودک است.
از طرفی پدران معمولاً با بچه‌ها بازی‌های بدنی و فیزیکی و فعالیت‌های ورزشی بیشتری می‌کنند. در حالی که مادرها اغلب در هنگام بازی با کودک، بازی‌های کلامی و آموزنده را بیشتر انتخاب می‌کنند و کودک به رشد مهارت‌هایش در هر دو حیطه نیاز دارد و بهتر است که هر یک از والدین به اندازه‌ی لازم با کودکان بازی کنند.
چگونه با کودک بازی کنیم؟
حال که تصمیم گرفته‌اید وقت کافی را برای بازی با کودک خود اختصاص دهید، بهتر است از اصول بازی کردن نیز آگاه شوید. درست است که بازی تنها یک سرگرمی و امری برای گذران وقت به نظر می‌آید، اما تاثیر این فعالیت بر رشد کودک می‌تواند بسیار مثبت و در عین حال منفی هم باشد. به همین دلیل مهم‌ترین نکاتی را که در هنگام بازی با کودک باید در خاطر داشته باشید در ادامه معرفی می‌کنیم.
- در بازی غرق شوید
بهتر است پیش از هر چیز از نقش بزرگسالی خود بیرون بیایید و وارد قلمروی کودکتان شوید. این کار برای بعضی افراد بسیار سخت است. برخی از بزرگسالان نمی‌توانند در هنگام بازی وارد ژست‌های مختلف شوند، صدایشان را تغییر دهند و با حالت‌های چهره‌ی خود رنگ‌وبویی جذاب به بازی ببخشند.
اگر شما نیز از این دسته افراد هستید، بهتر است کم‌کم تمرین کرده و خود را به یک همبازی خوب برای کودکتان تبدیل کنید. کمی از شمّ بازیگریتان استفاده کرده و همچنین هیجان و بازیگوشی را چاشنی بازی‌تان کنید تا تبدیل به یک همبازی حوصله‌سربر نشوید.
- کنترل‌گر نباشید
پس از کنار گذاشتن نقش بزرگسال، نقش پدر یا مادر بودن‌تان را هم فراموش کنید. شما در حال بازی نیستید که مدام به کودکتان امر و نهی کنید و سعی کنید به او درس اخلاق بدهید. اگر قصد دارید به کودک چیزی بیاموزید، در ادامه روشش را به شما خواهیم گفت.
کنترل‌گر بودن شما پس از مدتی به دلسردی کودک منجر شده و بازی با شما نیز شاید تبدیل به تجربه‌ای تلخ شود. این حالت کنترلی اغلب زمانی رخ می‌دهد که بزرگسال تصور می‌کند بازی مورد نظر کودک جذاب نیست و بهتر است بازی دیگری انجام دهند، در حالی که خود کودک به بازی علاقه نشان می‌دهد. یادتان باشد که قرار نیست سلیقه‌ی کودک با شما یکسان باشد، یا کودک مجبور نیست منطق شما را در خصوص همه‌ی مسائل درک کند.
بازی بدون کنترل با کودک، به او کمک می‌کند تا راحت‌تر با شما ارتباط برقرار کند و شما را به سرزمین درون خود راهنمایی کند تا بیشتر و بهتر او را کشف کرده و راه و رسم بازی با او را بیاموزید.
- از طریق بازی به او آموزش دهید
یکی از راه‌های بسیار مناسب و پربازده در آموزش، آمیختن مفاهیم با بازی است. اما باید دقت کنید که آن‌چه قصد آموختن آن را دارید باید به شکل زیر به کودک منتقل شود.
– در قالب بازی و غیرمستقیم، نه به صورت مستقیم
– سعی کنید فلسفه‌ی چیزها را به صورت عملی نشان دهید. نه با گفتن «بکن»، «نکن»، «این خوب است»، «آن بد است»
– هوش بچه‌ها را دست کم نگیرید؛ با خودتان فکر نکنید به راحتی می‌توانید یک شخصیت بازی را در شرایطی مشابه زندگی خود قرار دهید و در پایان آن‌چه را که دوست دارید کودک انجام دهد از دهان شخصیت بازی بگویید. بچه‌ها تفاوت زمانی را که در حال بازی کردن هستید و وقتی را که دارید سعی می‌کنید چیزی را انتقال دهید خواهند فهیمد.
– فراموش نکنید که دارید بازی می‌کنید؛ یادتان باشد قرار است شما در بین بازی چیزهایی را به کودک یاد بدهید، نه این‌که در بین کلاس درس‌تان کمی با کودک بازی کنید.
- بازی‌های مناسب سن انتخاب کنید
کودکان در سنین مختلف توانایی‌های کلامی و حرکتی متفاوتی دارند. به همین دلیل بهتر است انتخاب مناسبی برای بازی با آن‌ها داشته باشید. در پژوهش‌های مختلف بازی‌های متعددی برای بازی کردن با کودکان طراحی شده است که می‌توانید از میان آن‌ها برخی را انتخاب کرده و با کودکتان بازی کنید. این بازی‌ها شامل بازی با اسباب بازی‌های فکری، بازی‌های پرتحرک و دیگر انواع بازی می‌شوند.
عدم دقت در انتخاب بازی می‌تواند منجر به دلسردی کودک از مهارت‌هایش و یا عدم لذت از بازی شود. برای مثال شما نباید برای بازی با کودک 1 تا 3 سال اسباب بازی کودکان 3 تا 5 سال را انتخاب کنید. این مسئله در خصوص کودکان در سن 5 تا 7 سال یا بیشتر نیز صادق است.
شما از تجربه با بازی کودک خود چه دارید که با ما بگویید؟ آیا آموزش های شما هم به وسیله بازی توانسته موثر واقع شود؟ لطفا شما هم آموخته های خود را از طریق بخش نظرات پایین همین صفحه با ما در میان بگذارید:
منابع:
https://www.exchangefamilycenter.org
https://www.psychologytoday.com
