چرا کودکان دچار اختلال دو قطبی می شوند؟ [راه‌های درمان و نکات مهم]

ممکن است برای‌تان سوال شده باشد که آیا اختلال دو قطبی در کودکان نیز به وجود می‌آید؟ اصلاً اختلال دو قطبی در کودک به چه معناست و چه علائمی دارد؟ در این مطلب می‌خواهیم به موضوع مهمی بپردازیم که برای خیلی از خانواده‌ها سوال می‌شود: تاثیر اختلال دو قطبی بر کودک چگونه نمایان می‌شود؟

خیلی‌ها ممکن است به این فکر کنند که تنها بزرگسالان به چنین اختلالی دچار می‌شوند اما باید گفت که متاسفانه در برخی از کودکان نیز علائم اختلال دو قطبی دیده می‌شود. از آن‌جایی که اختلال دوقطبی تاثیرات زیادی بر کیفیت زندگی کودک و والدین می‌گذارد در ادامه نکات مهم مربوط به آن را بررسی خواهیم کرد. پیش از هر چیزی لطفا در نظر داشته باشید برای درمان اختلالاتی مثل دو قطبی یا اوتیسم کودک، حتما حتما به پزشک مراجعه کنید، این مطلب صرفا برای آشنایی ابتدای والدین با این موضوعات است و به هیچ وجه به عنوان مرجع درمان نباید استفاده شود. با ما همراه باشید.

اختلال دو قطبی در کودک به چه معناست

اگر کودک شما حالت‌های شدیدی از بالا یا پایین شدن خلق‌وخو را تجربه می‌کند ممکن است به اختلال دو قطبی دچار باشد که به آن «افسردگی شیدایی» نیز گفته می‌شود. این اختلال یک بیماری روانی محسوب می‌شود که دارای ویژگی‌های زیر است:

• باعث ایجاد الگوهای اخلاقی شدید در کودک می‌شود (بعداً در این باره بیشتر صحبت خواهیم کرد)
• می‌تواند باعث مشکلات جسمی یا احساسی شود.
• در چرخه‌های زمانی خاصی رخ می‌دهد.
• ممکن است با گذشت زمان کم‌کم از بین برود.
• درمانی قطعی ندارد اما می‌توان با جلسات روان‌درمانی یا مصرف دارو به نتایجی دست پیدا کرد.

در پاسخ به این سوال که آیا کودکان نیز به این اختلال دچار می‌شوند باید گفت که طبق تحقیقات انجام شده، مشخص شده است که حدود سه تا پنج درصد از کودکان به این بیماری دچار می‌شوند. علاوه بر این کودکان ممکن است در هر سنی به اختلال دو قطبی دچار شوند. از سوی دیگر علائم اختلال دو قطبی در بسیاری از بزرگسالان مبتلا به این بیماری، پیش از سن هجده سالگی آغاز شده است.

فشارها را از دوش کودک بردارید

یکی از موارد بسیار مهمی که می‌تواند به پیشگیری از اختلال دو قطبی در کودک کمک کند یا از پیشرفت آن جلوگیری کند کم کردن فشارهای روانی بر کودک است. اما این کار را چگونه انجام دهیم؟ با از بین بردن تنش‌ها و استرس.

کودک‌تان هم‌چون شما به آرامش روانی نیاز دارد. بسیاری از خانواده‌ها مشکلات خود را بر دوش کودکان نیز می‌اندازند و آن‌ها را با مواردی روبه‌رو می‌کنند که از سن‌شان بیشتر است و این باعث فشار آوردن به کودک و انتقال اضطراب به او می‌شود. بهتر است از حجم این فشارها کم کنید.

برای نمونه با خرید اسباب بازی پسرانه برای پسرک دلبندتان به او مهلت بازی کردن و گفت‌وگو دهید. یا می‌توانید از اسباب بازی هایی مانند لگو بهره ببرید. با خرید لگو برای کودک‌تان می‌توانید بیشتر با افکار او آشنا شوید. لگوها می‌توانند حالات درونی کودک، میزان خلاقیت و هوش کودک را به شما نشان دهند. با آن‌ها بازی کنید. این کار هم برای کودک و هم برای شما آرام‌کننده خواهد بود.

الگوهای اخلاقی شدید در اختلال دو قطبی کودک

منظور از تغییرات رفتاری شدید بالا یا پایین این است که کودک در چرخه‌های زمانی تقریباً یکسان مراحل شیدایی و افسردگی را به صورت پیوسته تجربه می‌کند. در مراحل شیدایی کودک دارای انرژی و فعالیت‌های زیاد و غیرعادی است و در مراحل افسردگی، کودک به احساس غم و ناامیدی و بی‌تحرکی شدید مبتلا می‌شود. برخی از کودکان نشانه‌های شیدایی و افسردگی را با هم تجربه می‌کند که به آن اختلال دوقطبی مختلط گفته می‌شود. طول مدت هر کدام از این دوره‌ها از شخص به شخص دیگر متفاوت است. ممکن است کودک چند روز در دوره افسردگی سپری کند و چند روز در دوره شیدایی، یا حتی این مدت، هفته‌ها و ماه‌ها طول بکشد.

علائم اختلال دو قطبی در کودک کدامند؟

گفتیم که این اختلال دو وجهه‌ی متضاد از هم دارد. هر کدام از دوره‌های افسردگی یا شیدایی نیز نشانه‌های مخصوص به خود را دارد که در ادامه بیان می‌کنیم.

نشانه‌های دوره افسردگی:

• بروز احساسات و رفتارهای غمگینانه
• مشکل در یادگیری و تمرکز
• از دست دادن اشتها یا برعکس، پرخوری
• دست کشیدن از انجام فعالیت‌های مورد علاقه
• بی‌قراری و تحریک شخصیتی
• فکر کردن درباره خودکشی

نشانه‌های دوره شیدایی:

• فعالیت بیش از اندازه و تحرک فراوان
• صحبت کردن سریع
• احساس عدم نیاز به خواب
• بروز اعتمادبه‌نفس غیرواقعی و کاذب
• عدم تشخیص موارد و کارهای خطرناک
• تغییر موضوع ناگهانی در بحث و گفت‌وگو
• اختلال در خواب کودک

چه عواملی موجب ایجاد اختلال دو قطبی در کودک می‌شود؟

از آن‌جایی که متأسفانه هنوز عوامل پیدایش این اختلال مشخص نیست حدس‌ها و گمان‌هایی درباره چگونگی به وجود آمدن آن زده می‌شود. طبق تجربه و تحقیق، برخی از عوامل، تأثیرگذاری بیشتری در به وجود آمدن آن دارند که در ادامه توضیح داده می‌شود.

• عوامل ژنتیکی: طبق مطالعات انجام شده مشخص شده است که عامل ژنتیکی تا پنجاه درصد در خطر ابتلا به اختلال دوقطبی نقش دارد. با این وجود تنها شش درصد از کودکانی که والدینشان به این بیماری دچار بوده‌اند ممکن است به آن مبتلا شوند.
• عوامل محیطی: بسیاری از عوامل محیطی ممکن است کودکان را در معرض خطر افسردگی قرار دهد و در نتیجه ریسک مبتلا شدن به اختلال دو قطبی را افزایش دهد. از عوامل محیطی مؤثر می‌توان به فشارهای محیطی پیوسته، فقر، والدین خشن، بودن در معرض انواع خشونت‌ها، سوءمصرف مواد مخدر یا الکل و … اشاره داشت.
• تغییر در عملکردهای مغز: زمانی که خطر ژنتیکی در کنار عوامل مؤثر محیطی دست به دست همدیگر بدهند می‌توانند رشد و عملکرد مغز را تغییر دهند. درون مغز مواد شیمیایی وجود دارند که انتقال‌دهنده‌های عصبی نامیده می‌شوند و همه فعالیت‌های مغز از جمله احساسات را کنترل می‌کنند. عدم تعادل در انتقال‌دهنده‌های عصبی به نام سروتونین، دوپامین و نوراپی‌نفرین ممکن است در به وجود آمدن این اختلال بیشتر مؤثر باشند. بنابراین بدیهی است که برای درمان این اختلال از داروهایی استفاده شود که این عدم تعادل را تا حدی کنترل کنند.

نکات مهم در برخورد با اختلال دو قطبی در کودک

یکی از نکات مهمی که در رابطه با این اختلال باید بدانید این است که هر چه فرایند درمان سریع‌تر آغاز شود اثرگذاری بیشتر و بهتری خواهد داشت. هر چه مدت زمان ابتلا به این بیماری بیشتر شود می‌تواند موجب آسیب‌های جسمی یا روانی به فرزندتان شود. بنابراین با مشاهده علائم اختلال دو قطبی در کودک خود حتماً به یک روان‌پزشک متخصص مراجعه کنید. از مشورت با افراد ناآگاه در این زمینه بپرهیزید هم‌چنین کودک را بخاطر رفتارهایش تحت فشار قرار ندهید.

درمان اختلال دو قطبی در کودک

گفتیم که متأسفانه اختلال دو قطبی در کودک درمان قطعی ندارد و می‌تواند برای مدتی طولانی (حتی شاید تا پایان عمر) ادامه داشته باشد. اما این به آن معنا نیست که فرد مبتلا دیگر نمی‌تواند زندگی عادی و آرام را تجربه کند و به فعالیت‌های روزانه‌اش رسیدگی کند. با این حال برای کنترل احساسات کودک و بهتر شدن کیفیت زندگی روزمره برای احساس آرامش بیشتر و بالا رفتن توانایی کودک در یادگیری روش‌های زیر وجود دارند.

• مصرف داروها: همان‌طور که گفتیم ممکن است روان‌پزشک برای کودک‌تان داروهایی تجویز کند که بتواند عملکردهای مغز خود را بهتر مدیریت کند.
• جلسات روان‌درمانی: احتمالاً روان‌پزشک برای اثرگذاری بیشتر به شما جلسات گفتگودرمانی را پیشنهاد کند. این جلسات به کودک‌تان کمک می‌کند تا بتواند در مواجهه با احساسات گوناگون کنترل بیشتری از خود نشان دهد.

تاثیرات اختلال دو قطبی بر کودک

اگر این بیماری درمان نشود تمامی روابط کودک تحت تاثیر قرار خواهند گرفت. برای نمونه چند مورد از آن‌ها را در زیر می‌خوانیم.

• کودک نمی‌تواند به راحتی دیگران در مدرسه دوست پیدا کند
• کودک به اندازه هم کلاسی‌هایش برای یادگیری علاقه نشان نمی‌دهد
• یادگیری کمتر کودک در مدرسه باعث کاهش اعتمادبه‌نفس او خواهد شد
• هنگام شنیدن توضیحات معلم تمرکز کافی ندارد
• در دوران جوانی ممکن است به سمت بزهکاری یا مصرف مواد مخدر کشیده شود
• ممکن است بر اثر تغییر حالات به خودکشی یا آسیب به بدن خود فکر کند
• تغییرات در خواب و خوراک کودک در دوره‌های افسردگی و شیدایی می‌تواند موجب آسیب جسمی به کودک شود
• و …

آیا فرزند من به اختلال دوقطبی دچار شده است؟

خیلی از کودکان و نوجوانان بدون این‌که به این اختلال دچار باشند از خود نوسانات خلقی شدیدی نشان می‌دهند که اتفاقاً اقتضای سن آن‌هاست. بنابراین هرگز نمی‌توان با مشاهده چند نشانه از نشانه‌های گفته شده به این اطمینان پیدا کرد که فرزندتان دچار اختلال دوقطبی شده است. تشخیص دقیق و قطعی آن تنها از طریق پزشک متخصص و با انجام آزمایش‌ها و تست‌های گوناگون انجام می‌شود.

اختلال دوقطبی می‌تواند کل خانواده را به راحتی تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین حتی اگر مطمئن شدید که فرزندتان به آن مبتلا شده است باید تمام خانواده در روند بهبود او سهیم باشند و شرایط را برای زندگی بهتر او فراهم کنند.

سخن پایانی

معمولاً برخی از علائم ذکر شده در بالا برای کودکان معمول است و لزوماً به این معنی نیست که آنها دارای اختلال دوقطبی هستند. اگر کودک شما در عملکرد روزانه مشکل دارد یا اگر کودک با احساسات غیرعادی دست و پنجه نرم می کند – به ویژه در یک دوره طولانی – ممکن است ارزیابی یک روانپزشک ضروری باشد. روان‌پزشک می‌تواند با بیان نظر حرفه‌ای و بی‌طرفانه خود به شما آرامش خاطر دهد و چند مهارت جدید فرزندپروری را به شما آموزش دهد.

منبع: childrenshospital.org